Afgelopen week gingen twee cliënten samen een dagje uit, met de trein. Ze zijn gek op treinen en proberen het liefste elke trein uit. Soms mogen ze kijken in de ruimte van de machinist, en dan maken ze foto's die ze op de groep trots laten zien. Maar toen ze van de week thuiskwamen, barstte er eentje gelijk in huilen uit.
Overstuur riep ze dat de conducteur moeilijk had gedaan. Ze hadden omgereden via een ander station, om niet op een trein te hoeven wachten. Dat kán, met het in- en uitchecksysteem van tegenwoordig. Maar de conducteur had in zijn computer hun reisgeschiedenis zitten uitpluizen en streng gezegd dat dit niet de bedoeling was. De cliënten waren bang dat ze een boete zouden krijgen.
Kwetsbaar
Op zo'n moment zou ik wensen dat een licht verstandelijke beperking zichtbaarder was. Dat er op het ov-pasje staat: 'Verstandelijk beperkt; doe niet zo moeilijk!' Of: 'Kwetsbaar; laat mij met rust.'
In een vorige column beschreef ik hoe een collega een cliënt wees op haar frivole kledingkeuze, waarna de cliënt iets neutraals ging aantrekken. Deze actie had natuurlijk een goede reden. We willen dat cliënten zo normaal mogelijk voor de dag komen, omdat ze vaak vanzelf al een beetje in het oog springen door een afwijkend voorkomen, hoe ze lopen of hoe ze praten. En we willen liever niet dat ze nodeloos worden nagestaard of aangegaapt. Dat ze vervelende opmerkingen naar hun hoofd geslingerd krijgen. Als dorpsgek worden gezien. Of als klein kind worden behandeld.
Het heeft met waardigheid te maken. Dat cliënten zich zo groot voelen als ze zijn, en ook zo worden bejegend. En dat is natuurlijk een mooi streven.
Mans genoeg
Maar soms zie ik ook situaties die doen wensen dat een beperking juist zichtbaarder zou zijn. Vrouwelijke cliënten die een makkelijke prooi vormen voor bijvoorbeeld loverboys - omdat je niet aan ze ziet dat 'er iets is', maar ze ondertussen wel vatbaarder zijn voor de avances van dergelijke mannen.
Of cliënten met een vlotte babbel die bij het UWV moeten komen voor een herindicatie, om een inschatting te maken of ze arbeidsvermogen hebben – terwijl ze structureel te hoog worden ingeschat door die vlotte babbel en het goed verzorgde uiterlijk.
Cliënten die wel hun naam en adres ergens kunnen invullen en dan opgescheept zitten met een krantenabonnement of een willekeurig lidmaatschap. Cliënten kortom, die wel mans genoeg zijn om de maatschappij in te stappen maar die ook structureel een hand boven hun hoofd nodig hebben.
Kwetsbaarheid én waardigheid. Aan alle begeleiders de eer om te blijven zoeken naar een goed evenwicht tussen die twee.
Over de auteur
Nelleke Moot is begeleider bij Amerpoort.