In ’t Gein bij Sherpa bezochten ruim 150 mensen het symposium over behandeling als onmisbare bijdrage aan een goed leven voor mensen met een verstandelijke beperking. In dit symposium kwamen de ontwikkelingen in behandelmogelijkheden in de afgelopen tien jaar bij Amerpoort en Sherpa aan bod. Dit symposium viel samen met het afscheid van AnnePauline Cohen, als consulent psychiater werkzaam bij Amerpoort en Sherpa.
In de uitnodiging stonden de volgende prikkelende zinnen:
> ‘Trauma behandeling? Dat kan toch helemaal niet bij iemand met een verstandelijke beperking (VB)?’
> ‘De GGZ is alleen mogelijk voor mensen met een gemiddelde intelligentie!’
> ‘Behandeling voegt niets toe aan de zorg voor mensen met een VB; het draait om begeleiding en ondersteuning waar noodzakelijk!’
Dit zijn zinnen die we wellicht allemaal wel eens gedacht of gehoord hebben. Dit symposium heeft aangetoond dat bovenstaande zinnen op misverstanden berusten.
Als we het hebben over behandeling bij mensen met een verstandelijke beperking, dan wordt vaak gedacht aan behandelen van blaasontstekingen, gehoorproblemen en (andere aangeboren of later in het leven ontstane) lichamelijke problemen.
Maar een verstandelijke beperking gaat vaak gepaard met extra moeilijkheden, zoals:
> Aangeboren problemen: autisme
> Gepest worden op school
> Verslaafd raken
> Misbruikt worden in brede zin
> In de criminaliteit belanden
en daarmee de ontwikkeling van angsten en depressies ….
Vanuit onderzoek is gebleken dat ongeveer één op de drie mensen met een verstandelijke beperking ergens in het leven psychische problemen ontwikkelt.
En hoe ga je daar dan mee om, wat is er mogelijk? Er is gelukkig steeds meer deskundigheid beschikbaar om ook voor deze doelgroep passende behandeling te bieden.
Deelnemer aan het woord
“Wat mooi dat er in de eerste presentatie zoveel aandacht was voor de impact van het gedrag van de client (in nood) op alle betrokkenen. Niet alleen de impact op de client zelf, maar ook op zijn ouders, begeleiders, gedragsdeskundige en behandelaar. En hoe belangrijk het dan is om met elkaar in contact te blijven. Over de praktische zaken, maar vooral ook over de zaken die op gevoelsniveau spelen. Wat doet het gedrag met jou? Wanneer ga jij als professional wiebelen? En hoe zorgen we er samen voor dat we vertrouwen kunnen houden en daarmee ook uitstralen naar de client.”
De eerste sprekers trapten af met een ervaringsoefening.
Ga maar eens op één been staan in een rumoerige ruimte en dan horen hoe je de tafel moet dekken. Irma Kolk liet ons ervaren dat het lastig is om met veel prikkels om te gaan en dat de wie/wat/waar/wanneer/hoe belangrijk zijn als je iets uitlegt in vereenvoudigde taal aan een mens met een verstandelijke beperking en autisme. Vervolgens hebben Anouch Koppenaal, Michelle Kraaij, Brechtje Bon en Marieke Potse laten zien waarom context gericht werken onmisbaar is in de begeleiding en behandeling van mensen met een verstandelijke beperking en autisme. Aan de hand van de metafoor van een surfschool hebben zij laten zien wat je samen kan doen om een cliënt te kunnen laten surfen op de golfen van angsten en andere emoties. Waarbij het helpend is als je als team met elkaar ruimte schept voor de eigen gevoelens van onmacht, die ontstaan in het begeleidingsproces. Aandacht voor deze onderstroom is belangrijk om dit proces te ondersteunen.
Jacobine van der Bijl vertelde aan de hand van casuïstiek over het wel of niet inzetten van psychofarmaca bij mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag. In een filmpje kwamen een begeleider en een verwant over een cliënt aan het woord welke positieve invloed psychofarmaca kan hebben. Maar ook de keerzijde kwam nadrukkelijk aan bod. De zin ‘Baat het niet, het schaadt wel’ bleef wel even hangen. En dat medicatie alleen nooit de oplossing is, wel soms onderdeel van het probleem. Daarom de oproep: ‘Gun iedere cliënt een poging op medicatie-afbouw!’
Deelnemer aan het woord
“Jacobine bracht met haar verhaal een mooi genuanceerd beeld van de risico’s, maar ook de mogelijkheden van psychofarmaca in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Medicatie kan zeker zinnig zijn, maar dan is vooral belangrijk om vooraf goed met elkaar te onderzoeken wat de client wil communiceren met zijn gedrag. Dat vraagt om samen goed observeren, luisteren en verbanden leggen. En als er gestart wordt met medicatie, het goed meten en evalueren van het effect. Ook in deze presentatie een mooi pleidooi van multidisciplinair samenwerken binnen de VG.”
De laatste spreker was Annemieke Hoogstad.
Mensen met een verstandelijke beperking hebben een verhoogd risico op het meemaken van traumatische gebeurtenissen en het ontwikkelen van PTSS. We herkennen en behandelen PTSS nog te weinig. Annemieke riep op om met een traumabril naar moeilijk verstaanbaar gedrag te kijken. We hebben in een filmpje kunnen zien hoe EMDR via het vertellen door een verwant of een vertrouwd iemand van het begeleidend team van het persoonlijke verhaal met de trauma’s hierin verwerkt, wordt toegepast in de behandeling bij een cliënt. Tijdens het vertellen van dit verhaal worden tegelijkertijd afleidende prikkels aangeboden (buzzers in de broek).
AnnePauline Cohen werd vervolgens door Henk Kouwenhoven, Paul Willems (oud-bestuurder van Amerpoort) en Irma Bronkhorst toegesproken en bedankt voor haar onmisbare bijdrage om onderkenning van psychische problemen en de behandeling daarvan op de kaart te zetten binnen Amerpoort en Sherpa.
Deelnemer aan het woord
“Annemieke attendeerde ons op het belang van het vragen bij ouders/verwanten naar mogelijke trauma’s in het verleden. Door het niet goed kunnen verwerken van een gebeurtenis is de kans op het ontwikkelen van PTSS groter naarmate de verstandelijke beperking ernstiger is. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in zelf verwondend gedrag, nachtmerries, snel schrikken, snel boos worden. Wat hoopvol waren de ervaringen die Annemieke met ons deelde over het onderzoek naar het effect van EMDR bij mensen met een ernstige verstandelijke beperking met een trauma.”