Op dagbesteding was ik met een cliënt samen aan het opruimen. Ik vroeg de cliënt: 'Kan jij even in de keuken aan S. vragen om een lepel?' Daarop liep de cliënt weg. Tevergeefs wachtte ik op zijn terugkeer. Na tien minuten ging ik kijken waar hij bleef. Hij stond samen met S. lekker in het zonnetje te wachten.
Ik: 'Heb je S. om een lepel gevraagd?'
Hij: 'Ja.'
'En toen?'
'Hij had geen lepel.'
De cliënt had kortom precies gedaan wat ik hem vroeg. Niet meer en niet minder. Ik had verwacht dat hij, met of zonder lepel, terug zou komen. Maar dat had ik natuurlijk niet gevráágd.
Leermoment voor mij.
Doorvragen
Tijdens mijn opleiding las ik een artikel over communicatie in de klas. Na de uitleg van de leerkracht, bleken leerlingen de opgave nog steeds niet te snappen. Daarom ging de onderzoeker gesprekjes tussen leerlingen en leerkrachten bestuderen. Die gingen bijna allemaal als volgt:
Leerling steekt hand op.
Leerkracht vraagt naar het probleem.
Leerling: 'Ik begrijp som 4 niet.'
Leerkracht begint aan de uitleg.
Het echte probleem was, dat de leerkracht al begon met de uitleg, zonder te weten wát de leerling niet begreep aan som 4. De leerkrachten dachten efficiënt bezig te zijn door gauw te beginnen aan de uitleg. Maar eigenlijk bleek het efficiënter om eerst goed door te vragen...
Communicatiepuzzel
Ook bij het werken op de groep is het soms moeilijk om niet in te vullen voor de cliënt. Zeker als de cliënt zich slecht verstaanbaar kan maken. We horen wat de ander zegt, maar verstaan we het ook echt? Wanneer een cliënt de hele tijd hetzelfde zegt, wat zégt de cliënt dan eigenlijk? Als iemand lacht, is dat dan omdat diegene schik heeft? Of is het een zenuwtrek, een uiting van ongemak of schrik, of misschien een nabootsing van jouw lach? Als iemand schreeuwt, komt dat dan door boosheid? Of lukt iets niet, klopt er iets niet of zijn er misschien te veel prikkels?
Het werken op groepen is vaak een grote communicatiepuzzel. Ben ik duidelijk geweest en heb ik de ander goed begrepen? Zeker wanneer je als invaller ergens nieuw binnenkomt en geen idee hebt wat het kader van de cliënt is. Weet je eenmaal wat iemands achtergrond is en waar de belangstelling van diegene ligt, dan kun je woorden en reacties al beter plaatsen.
Ik zei laatst tegen een oudere cliënt: 'Gelukkig ben je gezond, je hebt verder niks.'
Waarop hij bozig mompelde: 'Ik heb familie in Hilversum!'
Ik dacht aan ziekten en ouderdomskwalen en hij dacht ondertussen : 'Hoezo heb ik niks? Ik heb een zus en een zwager in Hilversum!'
En zo blijven cliënten je wakker schudden, steeds weer op een verrassende manier.
Over de auteur
Nelleke moot is begeleidster bij Amerpoort.