Het individu is vanaf heden zelfsturend. Géén ander dan hijzelf verantwoordelijk voor z’n bestaan. De burger wordt weer in z’n kracht gezet.”
Krachtig! Prachtig! Klare taal! Het spreekt me aan. Weg van die slachtofferhouding, alsof alles in het leven je maar overkomt, nee, jij bent actor in je eigen bestaan en als er nare dingen gebeuren dan ‘deal’ je er maar mee. ‘Shit happens’. Slachtoffer word je niet, daar kies je voor.
Strikter
Mantelzorg. Eigenlijk wil moeder niets liever, al sinds Kofi in de instelling huist, bonkt ze als een razende op de deur, en het moet gezegd, die gaat regelmatig open. Ze is altijd welkom. Maar wat komt ze eigenlijk doen? En is het na een uurtje niet beter dat ze gaat? Kofi wordt er zo onrustig van.
"En eh, wij vinden dat u strikter zou moeten zijn. U laat hem veel te dichtbij komen. Dat vinden wij gevaarlijk."
"Bedankt, maar ik ben z'n moeder, geen professional."
"Als er iets gebeurt voelen wij ons verantwoordelijk."
"Nee, alleen ik ben verantwoordelijk, want ik ben z'n moeder."
"Maar het is ons niet duidelijk welke rol u van ons verwacht en welke rol u inneemt."
Begrijpelijke verwarring, overleg noodzakelijk, maar uiteindelijk blijft zij Kofi's moeder. Zij beslist.
"Zodra ik er ben neem ik de begeleiding over, ik doe het op mijn manier, maar ik krijg graag advies,” verkondigt ze monter. Maar ze slaan haar met argusogen gade. Langzaam maar zeker lijkt niet alleen Kofi, maar ook moeder handelingsonbekwaam verklaard.
Het busje dat Kofi elk woensdag naar huis bracht en op donderdag weer haalde, werd wegbezuinigd. Thuis was immers geen thuis meer, zijn officiële woonadres de instelling. Het schrift dat heen en weer pendelde tussen huis en opvang, verdween bij gebrek aan beweging. Kofi ging naar arts en tandarts zonder dat moeder het wist. Allemaal goedbedoeld...
Wantrouwen
“Wij voelen ons ook in het weekend verantwoordelijk voor zijn welzijn,” voegde een manager haar eens toe tijdens een bespreking over Kofi’s veiligheid tijdens het weekend, die gaandeweg uitliep op een verhoor.
Op zich viel die zorg te prijzen, maar waar slaat het om in wantrouwen? En met welk recht? Institutionalisering is een veelkoppig monster.
“En jullie hulp dan?" had ze gereageerd, "Hoe vaak heb ik niet gevraagd om een training; wat te doen wanneer Kofi mij aanvalt?" Het was haar grootste probleem. Sinds Kofi wist dat hij sterker was, liet hij zich steeds minder aan haar gelegen liggen. Zoals de professor had voorspeld, dwong hij tegenwoordig alles af. Met een beetje geluk en heel veel geduld oefende ze nog wat invloed op hem uit.
Helaas, trainingen van de instelling beperkten zich tot de eigen medewerkers. Buiten de poort werd niet gezorgd. Wanneer moeder zou meedraaien in een training voelden de medewerkers zich namelijk beperkt in hun privacy. O ja, en wanneer ze meeging op groepsvakantie ook.
Een sluipend proces waarin vader en moeder allengs naar de marge werden geduwd.
Moeder heeft nog uitgezocht of ze zelf een training kon bekostigen, dat was niet het geval. Ze wilde zelf een vakantie met Kofi regelen; onbetaalbaar. Nu is moeder moe gestreden en laat het erbij zitten.
Nieuwe wind
Met hen is een hele generatie verwanten afgeschreven. Die hebben afstand genomen, hun kind overgedragen aan hen die beter weten. Voor hen is het te laat. De vader en moeder van Mohammed zijn lieve mensen, maar ze wonen 12-hoog in een flat op Noord, omringd door vier andere kinderen en klagende buren. Af en toe komt hij een uurtje thuis en dan weten ze zich geen raad.
En nu waait dan die nieuwe wind, optimistische mantelzorgmantra's gieren door de instelling die alvast leuke besparingen inboekt. Want achter alle mooie woorden over zelfredzaamheid kiert de waarheid; een samenleving die bezuinigt op kwetsbaarheid.
"Oogsten zonder zaaien," noemt moeder het in gedachten.
Een beetje boer weet dat het zo niet werkt. Mantelzorgers zijn meer dan een blik onbetaalde arbeidskrachten dat je eventjes openrukt; medewerker eruit, mantelzorger erin. En dan het toppunt van cynisme, instituten waar al wordt gesproken over "verplicht vrijwilligerswerk".
Soms is mantelzorg goed. Het is mooi om te zien hoe het terrein van de instelling bevolkt raakt met wandelende bejaarden die al keuvelend karretjes met cliënten voortduwen. Zo komen ze d'r allebei nog eens uit.
En toch steekt het.
Want tien jaar lang prakte moeder zich met geweld naar binnen, en nu moet er ineens gemantelzorgd worden. Dat gaat niet. Los van alle praktische bezwaren is er een generatie weggedreven van hun achtergelaten verwanten.
Pas wanneer je anders omgaat met nieuwe bewoners en hun familie keert het tij.
En zelfs dan is de uitkomst onzeker. Vader en moeder zijn tijdig opgevangen door logeer en wijkzorg. Ze zakten niet door het ijs. Maar In de toekomst wordt misschien kroost aangeleverd waarvan de ouders geen pap meer kunnen zeggen, die met een zucht van verlichting hun kind afleveren om als een ballonnetje leeg te lopen. Waarom? Omdat het mes wordt gezet in wijkondersteuning, In de draagkracht van ouders thuis.
Oogsten zonder zaaien bestaat niet.
Over de auteur
Karin Bokhove, moeder van Kofi, schrijft onder meer het weblog 'Het kleine leven van Kofi'. Karin is lid van de Centrale Cliënten Raad van Amerpoort.