Tot twee jaar geleden was Hans nog erg actief en betrokken bij de maatschappij. Hij las elke ochtend de krant, ging twee keer per week naar de Wilg met openbaar vervoer, en volgde nauw het nieuws en voetbal. Dat is op zich voor een 90-jarige al een hele prestatie. Meneer was kwiek en elke nieuwe (vrouwelijke) medewerker die kwam werken kreeg een eigengemaakte ketting. Ik kreeg natuurlijk geen ketting want ‘mannen dragen geen kettingen’. Ik was lichtelijk teleurgesteld, maar ook enigszins verrast door zijn scherpzinnigheid.
Ook heeft Hans al 30 jaar een hechte vriendschap met een huisgenote die hij lief had. Ze hebben zelfs een officiële vriendschapsdag gehad toen ze 30 jaar samen waren waarbij ze elkaar een gegraveerde ring gaven. Maar de laatste jaren kreeg hij steeds meer last van kleine kwaaltjes. Hij stopte met de Wilg en bleef vaker op zijn kamer. Hij begon minder te eten en uiteindelijk bleef hij ook in bed liggen.
Ethische dilemma's
Ik heb de worsteling van begeleiding gezien hoe hiermee om te gaan. Hans is de oudste bewoner van Amerpoort en woont al sinds 1978 op Kamelenspoor. ‘Oude bomen moet je niet verplanten’ werd er vaak geroepen, waar iedereen het over eens was. Maar wanneer bepaal je dat je als team de zorg niet meer kan bieden, en hoever kan je daarin gaan?
Dit zijn de moeilijkste ethische dilemma’s waar je als begeleider voor kan staan, waarvan je het antwoord niet weet. Het mooie maar ook het moeilijke is dat mensen zich niet laten voorspellen, waardoor je nooit zekerheid hebt over de uitwerking van de keuzes die je als begeleider maakt. We voelen, schatten risico’s in, en zoeken kaders binnen de organisatie om vorm te geven aan ieders leven. En meestal kunnen we dan een richting kiezen die voor de cliënt het meest wenselijk is. Maar wat als de voordelen net zo zwaar wegen als de nadelen. Als bij beide keuzes het risico op lichamelijke achteruitgang enorm toeneemt? Dit zijn de momenten waar je als begeleider het ‘werk’ mee naar huis neemt en ‘s nachts niet kan slapen. Dit raakt je als mens, en beklemt je ziel….
Gesprekken met familie
De neef van Hans en zijn dochter hebben zich ontfermd over Hans toen Hans zijn moeder overleed. Familie die om Hans geeft, en met veel liefde, begrip en realiteitszin de mantelzorg rondom Hans regelt. De Neef van Hans, zelf ook al de 80 gepasseerd komt elke maandag langs om een praatje met Hans te maken. Vroeger liepen ze samen nog wel eens een stukje naar het winkelcentrum, maar dit is de afgelopen jaren steeds minder geworden. Hans en zijn neef hebben een warme band, waarin zijn neef precies weet hoe hij met Hans moest omgaan als er moeilijke tijden waren.
2 jaar geleden is er gestart met regelmatige gesprekken met de familie van Hans om zijn perspectief te bespreken, omdat de achteruitgang toen duidelijk werd. Het waren warme gesprekken waarin het welzijn van Hans voorop ging in alle oplossingen. Zo respecteerde we Hans zijn wens om zo min mogelijk medische ingrijpen doen, tenzij het lijden groter was dan de ingreep. Zoals Hans het zelf had aangegeven: “ik wil geen poespas meer aan mijn lichaam!”
"Ik ga niet weg, ik blijf hier"
Uiteindelijk na vele goede gesprekken met verschillende disciplines kwam de begeleiding tot de conclusie dat de begeleiding niet meer kon bieden wat Hans nodig had. Hans kreeg steeds vaker medische kwalen die lastig door de begeleiding te verzorgen waren. Hans kwam niet meer uit bed en stopte met eten. Een andere woning waar ze meer verzorging konden bieden kreeg opeens een open plaats, en Hans zou daar kunnen gaan wonen. De Begeleider C is in gesprek gegaan met Hans, maar Hans wilde absoluut niet verhuizen! ”IK GA NIET WEG, IK BLIJF HIER!”. Ondanks vele gesprekken van familie en begeleiding wilde Hans absoluut niet verhuizen. Familie als curator moest samen met begeleiding de moeilijke keuze maken dat het het beste voor Hans was om te verhuizen…
Als begeleider had je je nooit voor kunnen stellen dat je soms zou handelen tegen de wens van de cliënt in. Het brengt geen zelfvertrouwen, of werkplezier maar het maakt je onzeker, en geeft veel spanning. Moet je de oudste cliënt van Amerpoort vertellen dat hij tegen zijn zin MOET verhuizen naar een andere woning. Het is tegen al je principes waar je in gelooft. Toch zie je ook in dat de kwaliteit van leven op de woning drastisch omlaag gaat. Een achtbaan aan emoties overspoelen je in dezelfde tijd dat er verwacht wordt dat je de verhuizing gaat coördineren.
De druk stijgt
In de 2 weken daarop worden alle voorbereidingen getroffen, en wordt er ook een afscheid gepland. Maar Hans reageert niet als begeleiding hierover begint,en is afwijzend naar alles wat met de verhuizing te maken heeft. Begeleiding haalt samen met familie alles uit de kast om Hans zijn medewerking te krijgen, maar tevergeefs. Foto’s van zijn nieuwe kamer, hereniging met zijn vriendin en vele andere gesprekken weten hem niet te overtuigen om mee te werken. Uiteindelijk wordt er gekozen om geen afscheid te vieren, omdat Hans dat niet wil of aankan.
De druk voor de Begeleider C stijgt. Wat gaan we doen als hij zich fysiek gaat verzetten? Gaat hij het overleven als hij zo’n grote verandering in zijn leven krijgt? Ben ik daar dan verantwoordelijk voor? Hoe moet ik er ooit overheen komen, als Hans wat overkomt? Vragen die je dag en nacht bezighouden en een groot beroep doen op je als mens.
Op de woning heerst een vreemd soort sfeer onder begeleiding en cliënten. Ieder gaat er op zijn eigen manier mee om. Begeleiders spreken elkaar in de wandelgangen of drinken even een kopje thee. Cliënten vragen nieuwsgierig wanneer Hans gaat verhuizen, en of ze nog bij hem langs mogen gaan op zijn kamer. Begeleiding moet ze vertellen dat Hans dit niet wil, en dat ze wel een kaart kunnen maken. Onbegrip maar acceptatie verspreidt zich onder de cliënten. Begeleiders weten dat ze niet datgene kunnen bieden wat Hans nu nodig heeft, maar vinden het vreselijk dat iemand op zijn 92ste nog moet verhuizen naar een andere woning.
Opluchting
Het weekend voordat hij gaat verhuizen is Hans opeens van gedachten veranderd! Alle begeleiders slaken een zucht van opluchting. Hans is opeens nieuwsgierig naar de nieuwe woning, en staat meer open voor de verhuizing. Hij heeft zelfs weer ideeën om daar weer te gaan fietsen, en andere leuke dingen te doen. De begeleider C is vermoeid vanwege de spanning, maar wel opgelucht dat Hans niet meer tegenwerkt. Het zou haar persoonlijk veel pijn hebben gedaan als ze had moeten aanzien dat iemand zich tijdens de verhuizing zou verzetten, en dus misschien wel schoppend vervoerd moest worden. Gelukkig voor iedereen bleek op de verhuisdag zelf dat Hans nog steeds positief was, en wel benieuwd was naar die nieuwe woning.
Eenmaal aangekomen op zijn nieuwe woning werd hij verwelkomd door zijn vriendin en waren zij weer herenigd. Hans was doodop van de intensieve reis (per ambulance) en viel al snel in slaap in zijn nieuwe bed. De begeleider C bleef naast hem zitten, zodat hij met vertrouwde mensen rustig kon slapen.
Waardevol werk
We hebben waardevol werk omdat we door de cliënten veel leren over onszelf. We leren wat onze angsten, valkuilen, kwaliteiten en brillen zijn die we van nature hebben. We gaan met cliënten samen door diepe dalen en hoge pieken en leren daar beiden van.
Ik heb als begeleider & Teamcoach van een afstand mogen zien hoe deze gebeurtenis zich heeft afgespeeld. Het heeft me geleerd hoe enorm waardevol het is als familie, begeleiding en uiteindelijk cliënt samenwerken. Het heeft me ontroerd hoeveel inzet, passie en betrokkenheid begeleiders en familie hebben laten zien tijdens deze moeilijke verhuizing. Het is een moment waar ik nog vaak aan terug zal denken. Trots op de begeleiding, respect voor de familie, en een warm hart naar Hans toe.
Over de auteur
Jethro Hardeman
Teammentor: locatie Kamelenspoor & Stationsweg