Deze dienst kan financieel niet uit. Het is vrijdag en er zijn maar een paar cliënten thuis. Ik zit naast een cliënt op de bank. We zitten samen te zitten. Even koffie drinken en kletsen. 'Mijn rug jeukt, kan je even krabben?' vraagt ze. Eigenlijk vindt ze het gewoon fijn als je dan even kroelt. De meeste cliënten vragen niet direct om aandacht, maar indirect.
Rommelen
Wij zorgprofessionals zijn keigoed in zijdelings aandacht geven. Je verdeelt je aandacht over de cliënten op de groep, de huishoudelijke taken én de administratieve taken. Dus terwijl je achter je laptop aan het rooster zit te puzzelen, instrueer je de ene cliënt welke groente gesneden moet worden, zeg je tegen de andere dat hij vast moet gaan douchen en zorg je onderwijl dat twee knorrepotten elkaar niet in de haren vliegen.
Zijdelings aandacht geven maakt dat het huishouden loopt en dat de cliënten ruimte ervaren om zelf wat aan te rommelen – én zelf initiatief te nemen. Het is goed om er niet de hele tijd 'bovenop te zitten'. Het is hun huis, hun leven; wij zijn slechts een randvoorwaarde voor dat leven.
Maar onze cliënten zijn mensen. En mensen willen met enige regelmaat échte, onverdeelde aandacht. Als we daar zelf geen tijd voor maken, vragen cliënten er indirect om. Ze mogen dan een verstandelijke beperking hebben - maar ze zijn doorgaans niet gek.... De meesten weten donders goed dat je aandacht krijgt als je pijn aangeeft, zegt dat je je niet lekker voelt of als je vervelend doet tegen anderen. Eigenlijk willen ze dan even gezien en gehoord worden, door ons.
Afhankelijk
Bij het berekenen van de Zorg Zwaarte wordt bekeken hoeveel zorg iemand nodig heeft om te functioneren op een bepaald niveau. Gezond eten, voldoende activiteiten, schone kleren, korte nagels en schone oksels – het wordt allemaal meegenomen in de berekening. Hoe bereken je echter de tijd en aandacht die het kost om een sociale beperking te ondervangen?
Mensen met een verstandelijke beperking zijn vrijwel uitsluitend afhankelijk van anderen om sociale contacten te onderhouden. Ze kunnen zelf geen gezin stichten, niet zelfstandig afreizen naar familie, vrienden maken gaat vaak moeizaam. In het beste geval hebben ze leuk contact met huisgenoten op de groep, maar vaak verloopt ook dát contact lastig. Er zijn niveauverschillen en communicatieve beperkingen waardoor mensen elkaar niet begrijpen en het moeilijk vinden om naar elkaar te luisteren. Voor zover er gepraat wordt op groepen.
Efficiënt
Deze dienst kan niet uit, denk ik bij mezelf als ik op de bank zit met die ene cliënt. Ik begrijp het helemaal, de kosten van de zorg bezorgen ons landelijk hoofdbrekens. Binnen onze eigen organisatie worden we gevraagd om mee te denken over bezuinigingsmaatregelen en efficiënter werken. Moet ik niet vast beginnen met sperziebonen doppen om de collega die straks komt te ontlasten? Moet ik de koelkast in de schuur niet schoon gaan maken, gewoon omdat ik nu even tijd heb?
Er knaagt iets aan me omdat ik naast één cliënt op de bank zit en daarmee mijn tijd niet efficiënt benut. Hardop vraag ik me af: 'Zullen we weer aan de slag, of blijven we nog even zitten?' Het antwoord is duidelijk: 'Nog even zitten.' Ze glimlacht en koestert zichtbaar het één op één moment: 'Mijn rug jeukt, kun je even krabben?'
Over de auteur
Nelleke Moot is begeleider A bij Amerpoort.